‘De functie van ons geheugen is om ons voor te bereiden op de toekomst,’ zegt de Zuid-Afrikaanse neuropsychoanalist Mark Solms in dit filmpje. Zijn uitspraak doet me denken aan iets waar Mark Kramer zei. Kramer was lange tijd directeur van de Boston Power of Narrative conferentie en een beetje mijn leermeester. Hij sprak over dat een verhaal emotional valence moest hebben. Een term die zich verrassend lastig laat vertalen, maar iets betekent als ‘van emotionele waarde zijn’.
Noodzaak
Tsja dat zegt je natuurlijk nog steeds niets.
‘Emotional valence’ gaat, zoals ik het begrijp, over het principe dat je de lezer, kijker of luisteraar beloont voor de tijd die men neemt om jouw verhaal tot zich te nemen. Het moet de tijd waard zijn geweest; je project moet ook een emotionele waarde hebben voor je publiek.
Souq
Hoe dat werkt, en de noodzaak van emotional valence, daar werd ik me jaren geleden van bewust toen ik in Bagdad portretten maakte voor de Volkskrant, Schetsen uit Bagdad. Ik zat destijds urenlang bij de goudsmit in de souq van Bagdad waar altijd de tv aanstond. Als ik kwam, dronken we eerst thee en dan schakelde de goudsmit de tv over op een zender voor dystopische Amerikaans actiefilms. De films waren allemaal ongelofelijk gewelddadig en eindigden ermee dat de hoofdpersoon stierf.
Ik voelde me dan een beetje bekocht. Als de held de reuzenmieren of wat het dan ook waren allemaal getrotseerd had, mocht hij – lees ik, de kijker – wel eens beloond worden. In plaats daarvan stierf hij in de laatste scène. Het is net als een romantische komedie kijken waar de twee elkaar uiteindelijk niet krijgen.
Thuis
Ik vroeg de goudsmit of hij naar dit soort films keek omdat het hem vertrouwd voorkwam: in Bagdad waar de ene aanslag de andere opvolgde, hadden mensen niet het gevoel dat ze enige invloed hadden op hun leven. Dat was allemaal ontstaan na de Amerikaanse invasie en ik kon me voorstellen dat het dan fijn was om te zien dat in de Verenigde Staten het leven mensen ook maar een beetje overkwam. ‘Nee, nee,’ zei de goudsmit lachend. ‘Ik dacht, ik zet een Engelstalige zender op, dan voel je je een beetje thuis.’
Goed ik dwaal een beetje af. Maar wat ik wilde zeggen is dat de functie van verhalen vertellen precies ook dat is: je voorbereiden op de toekomst. Dat is waarom het zo belangrijk is dat je project een universele waarde heeft. En dat is waarom het zo belangrijk is dat je in je verhaal het concrete aan het universele weet te verbinden. Een emotionele waarde hebben, dus.
Foto: Pexels