Op Idfa en trouwens ook op televisie (en wellicht dus nog terug te zien) was vorige week de prachtige documentairefilm Agent of Happiness te zien. De film speelt zich af in Bhutan, het enige land ter wereld dat het bruto nationaal geluk meet. 75 enquêteurs gaan er van deur tot deur met een lijvige vragenlijst met 148 vragen, verdeeld over negen categorieën.
De ambtenaren zijn daarvoor klaargestoomd in de collegebanken, waar ze een ingewikkelde staartdeling te zien krijgen op het bord: een berekening van het gelukscijfer. De film volgt enquêteur Amber Kumar Gurung en zijn collega vanaf het moment dat ze getraind worden en dan als ze zelf in een klein oranje autootje stad en land afrijden en mensen die 148 vragen voorleggen. Zo vragen ze: Hoeveel koeien heeft u? Hoeveel ezels, geiten, schapen, kippen, varkens – buffels anders? Heeft u een auto, een televisie, een mobiele telefoon? Geluk, moeten de ontwerpers van de vragenlijst gedacht hebben, is best te kwantificeren.
Tien
Na een heel aantal vragen over bezit stellen ze hem uiteindelijk ook rechtstreeks: ‘Hoe gelukkig bent u, op een schaal van nul tot tien?’
Het is een lastige vraag, zegt een geënquêteerde. ‘De geest is complex. Ik ging net naar de winkel om te eten en voelde me heel gelukkig. Daarna ging ik naar mijn kamer en voelde ik me eenzaam.’
De mannen knikken. Dan zegt Amber tegen zijn collega: ‘Schrijf maar op: een vijf.’
De zaal lacht. Toch is in feite ieder interview een manier om de werkelijkheid terug te brengen tot een aantal herkenbare categorieën. Welke dat zijn, hangt af van het voorstellingsvermogen van de vragensteller.
Versimpeling
Ik sprak laatst met een Syrische journaliste hier in Nederland. Ze vroeg me wat ik had gedaan in Syrië en Irak en voor welke media ik in Nederland schreef. Ik vertelde het haar. ‘Oh,’ zei ze gelijk, ‘daar zou ik nou graag voor schrijven. Want ik mis hier in de berichtgeving informatie over de cultuur.’ Die versimpeling van de werkelijkheid, het deed geen recht aan haar land en de gebeurtenissen daar. Dat herkende ik maar al te goed.
Interviews afnemen is een stuk minder arbeidsintensief, onze kranten staan er vol mee, maar we handelen altijd in een context. En we vinden het ene moment dit, het andere moment dat. Een interview geeft een actuele aanleiding, misschien nieuwe inzichten – maar laten we eerlijk zijn, het geeft zelden goed zicht op de complexe realiteit van een ander land of iemands binnenwereld.
Foto: uit het 2015 GNH Survey Report
Agent of Happiness was te zien op 21 november om 22.15 op Nederland 2 en is zeker het terugkijken waard!
