Blog NL

Storytelling voor geeks

Ik wil het deze week voor een keer full geek over structuur hebben. Want hoe bouw je een verhaal op, of dat nu wordt gesproken, gespeeld of geschreven?

Mijn favoriete manier om naar structuur te kijken is met een statistische figuur. En dat ik dat ooit zou beweren is opzienbarend, gezien de ontelbare keren dat ik mijn tentamens statistiek mocht overdoen. Ik heb het over de normaalverdeling.

Oud-journalist en schrijver Jack Hart toont de normaalverdeling in zijn boek Storycraft. Nu ik er voor dit blog over nadenk, bekruipt me ineens het gevoel dat ik niemand ooit die normaalverdeling uit de kast heb zien trekken, terwijl ik er al jaren schriften over vol klad. Maar goed, hier komt hij dan.

De normaalverdeling

Onderaan zie je dat de tijd verstrijkt; de scènes volgen elkaar op. Met het verstrijken van de tijd bouwt de spanning op. Het verhaal begint met life as usual. En na de climax die leidt tot de ontknoping wordt er een nieuwe balans gevonden; je eindigt dus met het nieuwe normaal.

Voor wie al langere tijd niet meer aan de normaalverdeling gedacht heeft 😊, idealiter vindt 80-90 procent van je verhaal plaats tussen het uitlokkende incident en de afwikkeling. De spanning bouwt op; je hoofdpersoon gaat van poging naar poging totdat hij uitkomt bij de climax.

In Hollywood-films is dat vaak het moment dat de hoofdpersoon beseft dat al zijn pogingen voor niets zijn geweest. Hij (of zij of hen natuurlijk) heeft lang achter een wortel aangerend, maar voor niets. In die bezinningsfase komt hij erachter dat hij niet die wortel wil, maar zijn eigen groentetuin. En na alle pogingen om die wortel te vangen, weet hij ineens hoe je wortels kweekt. En dat is de resolutie, wat een mooi woord is voor oplossing.

Netflix

Laten we naar twee films kijken die nu op Netflix te zien zijn, want je kunt ook maar zo lang naar een normaalverdeling blijven staren.

De hoofdpersoon in The Wonder denkt over haar tragische verlies heen te komen door haar gevoel uit te schakelen en een uitmuntende verpleegkundige te zijn. Maar ten diepste wil ze heel worden; haar gevoelens van gefaald hebben ongedaan maken door nu wel het juiste te doen. En daarvoor zal ze bereid moeten zijn om te voelen.

In Green Book is hoofdpersoon Tony Lips een liefhebbende vader, maar ook een licht ontvlambare, niet helemaal emotioneel zuivere sjacheraar. Hij kan geen baan vasthouden vanwege dat overlevingsinstinct. Wat hij denkt dat hij nodig heeft is werk. Maar ten diepste is het natuurlijk dat hij leert om te gaan met zijn ruwe kant, zodat hij de volgende keer niet ontslagen wordt.

Nieuwsgierig maken

In tekst zoek je dus naar het uitlokkende incident, het moment waarop het leven van je hoofdpersoon voor altijd veranderde. Maar hoe zit dat nu bij (documentaire-)film? Ik vroeg het aan mijn vriendin, filmmaker Anisleidy Martínez Fonseca. Zij zegt: ‘Het begin van een film is een uitnodiging naar de wereld die iemand anders heeft gecreëerd. Het moet me vooral nieuwsgierig maken.’

Het kan een reden zijn om in medias res te beginnen, oftewel gewoon halverwege het verhaal. (Toch fijn hè dat je nog even terug kunt naar die normaalverdeling? 😊) Het verhaal begint dan liefst op het moment dat de hoofdpersoon zich nog met één hand vast kan houden aan een boomstronk die boven een diepe afgrond hangt. Denk aan The Usual Suspects. Vandaar uit kun je als verteller alle tijd nemen om te vertellen hoe het allemaal zo gekomen is.

Verder lezen?

De normaalverdeling komt uit het boek Storycraft van oud-journalist Jack Hart. In Writing for Story ontleedt meervoudig Pulitzerprijswinnaar Jon Franklin twee van zijn eigen verhalen. Of lees gewoon in het Nederlands het Handboek Verhalende Journalistiek waarin Henk Blanken en Wim de Jong bijvoorbeeld de zeven criteria voor een goed narratief verhaalidee opsommen.

Verder lezen over literair schrijven:

Lees dan Wired for story en Story genius, beiden van Lisa Cron. In het eerste stelt Cron een hele serie vragen die je helpen om vooraf je plot scherp te stellen. Het tweede gaat verder in op het maken van een blauwdruk van je verhaal.

Verder lezen over scenario’s en plot:

Story van Robert McKee is een klassieker voor iedereen die toneelstukken of filmscenario’s wil schrijven. Hij stelt bijvoorbeeld dat er in iedere scène een waarde op het spel moet staan; die gaat van positief naar negatief of andersom. En nog een klassieker (wel taai): The hero with a thousand faces van Joseph Campbell. Campbell legt uit dat alle verhalen volgens een vaste structuur verlopen, dertien fases als je goed telt, van proloog naar initiatie en de transformatie van de held.

You Might Also Like...